Het gedragsconsult
Het gedragsconsult
Als het gaat om het welzijn van papegaaien en parkieten spelen gedragsproblemen een belangrijke rol. De belangrijkste gedragsproblemen zijn: Angst, onzekerheid, gebrek aan zelfvertrouwen, plukken, zelfmutilatie, schreeuwen, bijten en territoriaal gedrag, ‘sloopgedrag’ en seksueel gedrag.
Ongewenst gedrag is in het algemeen begonnen als normaal gedrag. Onder abnormale en onnatuurlijke omstandigheden kan normaal gedrag afwijkend gedrag worden en als gedragsprobleem worden ervaren.
X
Ongewenst gedrag is vaak een teken dat de vogel problemen heeft met de situatie waarin deze wordt gehouden en verzorgd. Het geeft vaak aan dat de vogel een goede reden heeft om ongewenst gedrag te vertonen. Opvallend daarbij is dat vogels met gedragsproblemen niet worden beloond voor gewenst gedrag. Dit is te vergelijken met het gedrag van kinderen in een klas met een docent die geen orde kan houden. Kinderen die geen respect hebben voor de docent gaan probleemgedrag vertonen. Hetzelfde is van toepassing op honden met gedragsproblemen.
De consequentie van ongewenst gedrag kan uiteindelijk zijn dat de vogel in de handel verdwijnt of wordt afgestaan aan een opvangcentrum voor papegaaien. Een trieste omstandigheid omdat een papegaai een levenslange huisgenoot kan zijn met een eigen plaats binnen een gezin of familie.
In het algemeen kan worden aangegeven dat veel eigenaren van papegaaien en parkieten onvoldoende zijn geïnformeerd over het verantwoord houden van deze vogels. Onvoldoende wordt gerealiseerd dat we te maken hebben met niet-gedomesticeerde dieren, dat wil zeggen dat we te maken hebben met wilde dieren die in gevangenschap worden gehouden.
Het verantwoord houden van wilde dieren in gevangenschap vereist kennis over de achtergronden van het dier en deskundigheid bij de benadering en de verzorging.
X
Het wordt algemeen erkend dat het verantwoord houden van een hond o.a. betekent dat de hond zodanig wordt opgevoed dat het dier geen ongewenst gedrag gaat vertonen. Er zijn inmiddels in heel Nederland al meer dan 40 jaar puppycursussen waarbij de eigenaar gedurende 10 zaterdagen wordt geleerd hoe op een verantwoorde manier moet worden omgegaan met het huisdier. Deze cursussen zijn in het belang van het huisdier en in het belang van de eigenaar. De puppycursus is feitelijk geen puppycursus maar een cursus voor de eigenaar omdat de eigenaar moet leren hoe om te gaan met een hond.
Bij honden gaat het om huisdieren die al duizenden jaren door de mens als (gezelschaps)dieren worden gehouden. Honden worden gefokt om als huisdieren te worden gehouden en komen als soort niet in de natuur voor. In die zin is het heel ‘natuurlijk’ om een hond als huisdier te houden. Voor papegaaien en parkieten geldt dat deze nog maar recent als (gezelschaps)dieren worden gehouden, waarbij het bovendien gaat om een niet-gedomesticeerd dier. Het is alleen maar verantwoord om deze dieren te houden als de eigenaar beschikt over de nodige kennis over de eisen die deze vogels stellen aan de voeding, de huisvesting, de verzorging en de opvoeding.
Vanaf 1982 ben ik me mede gaan toeleggen op de problematiek van gedragsproblemen en ongewenst gedrag bij papegaaien in parkieten in gevangenschap en geef gedragsconsulten. Gedragsconsulten zijn vergelijkbaar met een puppycursus. Het verschil met een puppycursus is meestal dat het bij papegaaien en parkieten bij het merendeel van de gedragsconsulten gaat om het oplossen van inmiddels bestaande problemen.
Gedragsconsulten zijn voor een belangrijk deel bedoeld om te achterhalen welke vergissingen of fouten er worden gemaakt in de omgang met de vogels. Het gedragsconsult is hoofdzakelijk bedoeld om het gedrag van de eigenaar te beïnvloeden en te veranderen. Van belang is dat de eigenaar leert om in te zien dat hij/zij verantwoordelijk is voor het ongewenst gedrag.
Als de hond de kinderen van de buren bijt, weet iedereen dat de eigenaar van de hond onvoldoende deskundig is. Een blindengeleidehond zal de kinderen van de buren niet bijten.
X
Het gedrag van de eigenaar zal dus moeten worden gecorrigeerd om de gedragsproblemen in de toekomst te voorkomen. Dergelijke gedragsconsulten zijn in het algemeen zeer intensief en soms zelfs confronterend omdat de eigenaar gewezen moet worden op de onwetendheid ten aanzien van het normale gedrag van een papegaai/ parkiet en de verkeerde manier van reageren. Ook moeten vaak verwachtingspatronen worden aangepast. Het is een illusie om te denken dat een gedragsproblematiek binnen een gedragsconsultatie van een uur kan worden opgelost.
De oorzaken en achtergronden van de problemen kunnen vrijwel in alle gevallen binnen een gedragsconsult worden vastgesteld en er kan een aanzet worden gegeven voor het verdere traject. Daartoe wordt een informatiepakket verstrekt waarbij wordt ingegaan op het opvoeden van een papegaai/parkiet Daarnaast is er een uitvoerige DVD die als ondersteuning kan dienen in de thuissituatie.
Het grootste deel van de tijd wordt gespendeerd aan het beoordelen en bespreken van de onzekerheid, de onwetendheid en de fouten van de eigenaar ten aanzien van het houden van een papegaai of parkiet. Het kost tijd en het vraagt doorzettingsvermogen van de eigenaar om het eigen gedrag en de eigen houding te veranderen. Elke eigenaar zal zich moeten realiseren dat niemand in een paar uur kan leren om auto te rijden of te piano spelen. Zelfs het goed schilderen van een deur vraagt oefening, ervaring en tijd.
Het opvoeden van een hond kost in eerste instantie vele uren per dag. Het goed opvoeden van een papegaai kost beduidend minder tijd per dag. Het verschil zou kunnen worden verklaard vanwege de hoge intelligentie van een papegaai of parkiet. Een gedragsconsult heeft hopelijk als gevolg dat de eigenaar gaat werken aan de eigen onvolkomenheden.
We kunnen leren van de manier waarop professionals omgaan en werken met dieren/ vogels. Mensen die honden trainen en opvoeden tot blindengeleidehond of politiehond zijn professioneel bezig. Mensen die met dolfijnen werken gaan professioneel met die dieren om. Mensen die met papegaaien werken in een papegaaienshow, zijn professioneel bezig. De honden, papegaaien en dolfijnen hebben een sterke binding met de trainers op basis van wederzijds respect en vertrouwen. Dat is waar iedereen naar kan streven.
Eigenaren van papegaaien en parkieten kunnen leren van degene die professioneel met dieren werken. Het gaat om een houding en een aanpak die duidelijk is. Het gaat om het verschil tussen een onderwijzer(es) die wel of geen orde kan houden in de klas. Het gaat meestal om subtiele details die bepalen of de papegaai of het kind respect heeft voor de eigenaar of onderwijzeres. Dat geldt niet alleen voor eigenaren van gezelschapspapegaaien en -parkieten.
Deze problematiek is vanzelfsprekend ook van toepassing op kwekers van papegaaien en parkieten. Veel gedragsproblemen spelen al bij de kwekers en zijn mede oorzaak van gedragsproblemen in een later stadium. Ook binnen de avicultuur zijn gedragsproblemen bij papegaaien en parkieten de oorzaak van veel problemen.
Tijd investeren in deze kennis en vaardigheden is altijd ‘rendabel’ omdat het op meerdere fronten positief uitpakt. Een papegaai of parkiet die zich lekker voelt kan worden meegenomen naar het bos, de speeltuin en de kinderboerderij. Deze vogels zijn zeer bevoorrecht boven de vogels in de kooi die niet tam zijn en nooit buiten komen.
Bij kwekers zijn vogels ook vaak bang en onzeker en zelden handtam. In een kweeksituatie kunnen we er van uit gaan dat de kweekresultaten verbeteren en dat problemen worden voorkomen als kwekers deze gedragsproblemen serieus nemen. Het is opmerkelijk om te constateren dat er zo weinig eigenaren en kwekers zich serieus verdiepen in de gedragsproblematiek van de papegaaien en parkieten waar men levenslang mee te maken heeft.
Als een papegaai een poot breekt is het logisch om dat te beschouwen als een spoedgeval. Er moeten röntgenfoto’s gemaakt worden en er wordt geopereerd waarbij er mogelijk een pen wordt geplaatst. De vogel wordt daarbij enkele dagen opgenomen in de kliniek. Vervolgens wordt er een nieuwe afspraak gemaakt voor een controle, eventueel een nieuwe röntgenfoto en voor het verwijderen van de pen en/of de hechtingen enz. Alles bij elkaar kost een gebroken poot meerdere uren aan tijd. Niemand twijfelt aan de noodzaak en het belang om deze tijd te investeren. Opmerkelijk is dat, als het gaat om gedragsproblemen, er vaak anders tegen aan gekeken wordt. Zowel ten aanzien van de benodigde tijd als ten aanzien van de kosten die daar mee gemoeid zijn.
Het wordt als normaal wordt beschouwd om met een jonge hond naar een puppycursus te gaan. Dat betekent vaak 10 zaterdagen naar een training. Vervolgens wordt er per dag een aantal uur aan de opvoeding van de jonge hond gespendeerd. Iedereen realiseert zich dat het essentieel is voor het verantwoord houden van een hond als gezelschapsdier.
Het is voorspelbaar dat een aspirant eigenaar van een Mecheler herder, zonder ervaring met en kennis van honden, grote problemen zal krijgen en de hond uiteindelijk de dupe is. Opmerkelijk is dat, als het gaat om een papegaai als gezelschapsdier, het zeer ongebruikelijk is als een ondeskundige eigenaar tijd investeert in gedragsconsulten. Waarschijnlijk grotendeels vanwege de onbekendheid met het fenomeen en omdat er weinig plekken zijn waar een gemotiveerde eigenaar terecht kan. De consequentie en realiteit is dat het dan ook massaal fout gaat met duizenden papegaaien en parkieten die als gezelschapsvogel worden gehouden.
Het is bekend dat veel papegaaien weer in de handel of in een opvangcentrum belanden. De oorzaak is dat in de meeste gevallen handelaren aan aspirant kopers volstrekt niet, onvolledig of verkeerde voorlichting geven. Helaas kan dat vaak ook worden gesteld voor kwekers die jonge vogels verkopen als gezelschapsvogel. Kwekers die, nog niet zelfstandig etende, babypapegaaien verkopen aan handelaren of dierenwinkels werken mee aan de talloze gedragsproblemen die ik bijna dagelijks tegenkom. Deels door ondeskundigheid, het niet onderkennen van het belang en deels ook door onverschilligheid.
Helaas is er ook op dit punt bij de meeste dierenartsen ook onvoldoende kennis en ervaring beschikbaar.
De kweker, de verkoper, de vogeldierenarts en in belangrijke mate de eigenaar hebben de verantwoordelijkheid om de gezondheid en het welzijn van papegaaien/ parkieten te waarborgen. Controles ten aanzien van de gezondheid en adviezen ten aanzien van de voeding, huisvesting en verzorging spelen daarbij een belangrijke rol. Gedragsconsulten zijn daarbij een belangrijk onderdeel.
Drs. Jan Hooimeijer
Drs. Jan Hooimeijer
Vanaf 1 januari 2014 heeft Drs. Jan Hooimeijer zijn werkzaamheden voortgezet als gecertificeerd papegaaiengedrags- therapeut en als deskundige op het gebied van de vogelgeneeskunde.
Lees hier meer...